Claire Morgan 07/06/2023 Bocs Sebon Joe

Mae eleni yn nodi deugain mlynedd ers sefydlu Strategaeth Cymru Gyfan.

Cyhoeddwyd y strategaeth ym 1983.

Daeth y strategaeth i fodolaeth o ganlyniad i Sgandal Ysbyty Trelái ym 1967.

Dywedodd papur newydd y News of the World fod pobl ag anableddau dysgu yn cael eu cam-drin.

Tynnodd sylw at lawer o broblemau ac anghyfiawnder yn yr ysbytai arhosiad hir.

Pethau fel:

• Cleifion yn rhannu’r un dŵr bath.

• Cleifion yn rhannu dannedd ffug.

• Cleifion ddim bob amser yn gwisgo eu dillad eu hunain.

Gwnaeth Pobl yn Gyntaf Caerdydd a Chasnewydd ffilm wych amdani.

Fe’i gelwid yn ‘Atgofion o Drelái’.

Dyma linc i’r ffilm.

Memories of Ely Hospital by Cardiff and Newport People First – YouTube

Roedd rhai o’r aelodau wnaeth y ffilm yn byw yn Ysbyty Trelái.

Roedd Strategaeth Cymru Gyfan o flaen ei hamser.

Rhoddodd Gymru ar y blaen i bob un o wledydd eraill Ewrop.

Roedd Strategaeth Cymru Gyfan yn bwysig oherwydd ei bod yn cydnabod:

• Nid oedd Anabledd Dysgu yn gyflwr meddygol ac ni ddylai pobl ag anableddau dysgu fod mewn ysbyty.

• Dylai pobl ag anableddau dysgu gael mynediad cyfartal i’w cymunedau eu hunain.

• Dylai fod gan bobl ag anableddau dysgu bethau ystyrlon i’w gwneud yn ystod y dydd.

• Dylai pobl ag anableddau dysgu gael mynediad i addysg a chyflogaeth.

Oherwydd Strategaeth Cymru

Gyfan caeodd yr ysbytai arhosiad hir.

Ac mae pobl ag anableddau dysgu bellach yn byw yn eu cymunedau lleol.

Mae rhai yn byw mewn gwasanaethau gofal preswyl.

Ac mae rhai yn byw gyda chefnogaeth yn eu cartrefi eu hunain.

Ond…

Er bod Strategaeth Cymru Gyfan wedi bod yn llwyddiannus mewn sawl ffordd.

Mae rhai pethau nad yw wedi’u cyflawni o hyd.

Nid oes gan y rhan fwyaf o bobl ag anableddau dysgu fywydau sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn o hyd.

Maent yn dal i ddibynnu ar yr hyn y gall eu gwasanaethau ei gynnig iddynt yn hytrach na’r hyn y maent ei eisiau ar gyfer y dyfodol.

Gan gynnwys bywyd da.

Mae’r bobl sy’n defnyddio’r gwasanaethau yn fwy gweladwy yn y gymdeithas.

Ond nid oes gan lawer o hyd weithgareddau ystyrlon yn ystod y dydd i’w gwneud.

Nid yw’r rhan fwyaf o ganolfannau dydd yn helpu pobl ag anableddau dysgu i gael gwaith.

Ychydig iawn o bobl ag anableddau dysgu sydd â swydd â thâl.

Mae pobl ag anableddau dysgu hefyd yn llai tebygol o gael cyfleoedd addysg.

Gall rheolau gwasanaethau preswyl atal pobl ag anableddau dysgu rhag cael perthnasoedd rhywiol.

Er bod gwasanaethau preswyl yn llawer gwell na’r ysbytai arhosiad hir gellid dadlau bod llawer ohonynt yn dal i fod yn fath o sefydliad.

Mae sgandalau cam-drin o hyd mewn gwasanaethau anabledd dysgu.

Sgandalau y mae’r cyfryngau yn eu datgelu.

Oherwydd ni welodd yr arolygiaeth gyflogedig y cam-drin hynny.

Mae’r ymchwiliadau i’r sgandalau hynny yn dod o hyd i broblemau tebyg iawn i’r hyn a wnaeth yr Adroddiad ar Drelái ym 1969.

Ac yn gwneud argymhellion tebyg iawn ar gyfer newid.

Ond mae’r camgymeriadau yn dal i ddigwydd.

Nid ydym wedi cyflawni’n llwyr yr hyn yr oedd y strategaeth yn bwriadu ei wneud.

Ond rydym wedi gwneud rhywfaint o gynnydd.

Mae’n bryd symud ymlaen nawr.

A gwneud mwy o gynnydd.

Mae’n bryd rhoi’r gorau i ysgrifennu cynlluniau a strategaethau newydd.

Ac yn lle hynny mae angen i ni sicrhau bod y rhai sydd gennym ni’n gweithio.

Ni fydd hyn yn digwydd nes inni wneud y ffordd yr ydym yn comisiynu gwasanaethau yn fwy hyblyg.

I gwrdd ag anghenion unigol.

Mae Pobl yn Gyntaf Cymru Gyfan yn gobeithio dechrau prosiect ar hyn.

Mae hefyd yn bwysig ein bod yn defnyddio arian yn well.

Rydym yn dal i ariannu gwasanaethau pan fydd pobl yn wynebu argyfwng.

Yn hytrach na gwario llai o arian yn gwneud yn siŵr nad yw pobl yn taro argyfwng yn y lle cyntaf.

Mae gennym ormod o bobl mewn Unedau Asesu a Thriniaeth (ATU’s) ac Unedau Gofal Dwys Seiciatrig (PICU’s) na ddylent fod yno.

Maent yno oherwydd ni ellir darparu’r gwasanaethau sydd eu hangen arnynt.

Er ei bod yn costio mwy i’w cadw yno na’r gwasanaeth sydd ei angen arnynt.

Ac nid yw’n dda i’w lles.

Yn ystod wythnos Anabledd Dysgu, mae’n bwysig ein bod yn gadarnhaol ynglŷn â’r ffordd y gall pethau newid er gwell.

Ond rhaid inni sylweddoli hefyd nad oes gennym ni’r patrymau bywyd normal a ddisgrifir yn y Strategaeth Cymru Gyfan o hyd.

Mae angen inni ddal i wthio.

Nid oedd gan Gymru hunan-eiriolwyr yn 1983.

Mae gan Gymru nhw nawr.

Felly, gadewch i ni fod yn unedig a chydweithio.

A gwneud Cymru yn lle y gall pobl ag Anableddau Dysgu deimlo eu bod yn cael eu gwerthfawrogi a’u cynnwys.

BUDDUGOLIAETH I HUNAN-EIRIOLAETH